Bản đồ diễn biến cho trường nhiệt độ bề mặt mặt đất trong giám sát bão, áp thấp nhiệt đới và các hiện tượng thời tiết nguy hiểm khu vực Việt Nam năm 2023 trên cơ sở tư liệu viễn thám

Sự phát triển của công nghệ viễn thám đã làm cho kho dữ liệu viễn thám ngày càng đa dạng và được ứng dụng rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực đời sống kinh tế – xã hội. Tại Việt Nam viễn thám được sử dụng trong nông nghiệp, giao thông vận tải, du lịch đặc biệt trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường. Viễn thám được sử dụng để kiểm soát (giám sát), dự báo (cảnh báo) ô nhiễm môi trường, thiên tai, đánh giá tác động môi trường…Trong đó có giám sát bão, áp thấp nhiệt đới và các hiện tượng thời tiết nguy hiểm.

Bộ cảm MODIS (Moderate Resolution Imaging Spectroradiometers) đặt trên vệ tinh TERRA và AQUA cung cấp hàng ngày tư liệu với nhiều kênh phổ (ví dụ đo nhiệt độ bề mặt đất từ kênh 20-22 với bước sóng đo nhiệt trong khoảng 3,66-4,08) được ứng dụng rất rộng rãi, có thể cung cấp thông tin về bề mặt trái đất, có chu kỳ thời gian ngắn hơn và phần phủ mặt đất lớn hơn. Ngoài ra, với tính ưu việt là ước tính được nhiệt độ bề mặt và độ ẩm không khí khá chính xác, đặc biệt là mức độ chi tiết của kết quả được thể hiện trên toàn vùng, hiệu quả hơn so với chỉ số đo tại điểm quan trắc, viễn thám nhiệt có thể được xem là phương pháp thay thế ưu việt cho phương pháp đo đạc truyền thống từ các trạm quan trắc khí tượng hiện nay.

Trong cơn bão số 1 Talim vào khoảng thời từ 18/7 – 19/7/2023 khi bão suy yếu thành áp thấp và ảnh hưởng đến khu vực đất liền Đông Bắc Việt Nam, thì nhiệt độ mặt đất có sự thay đổi: khu vực ven biển Bắc Trung Bộ là nhưng khu vực có nhiệt độ tương đối cao lên đến 38oC đây là những vùng không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ cơn bão. Đối với các các tỉnh miền núi phía Đông Bắc chịu ảnh hưởng.

Khi cơn bão số 2 Doksuri đổ bộ vào đất liền địa phận Trung Quốc trong khoảng thời gian từ 24/7-27/7/2023 nhiệt độ mặt đất đã có sự biến đổi.  Các tỉnh ven biển Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ đều có nền nhiệt cao lên đến 34 độ C trong khi đó các khu vực con lại nhiệt độ dao động từ 15 đến 30 độ C

Cơn bão số 3 SAOLA đổ bộ vào đất liền trong khoảng thời gian từ 30/8-03/09/2023 nhiệt độ mặt đất đã có sự chênh lệch rõ rệt. Đối với các tỉnh ven biển và các khu vực nội thành Hà Nội và TP. HCM đều duy trì ở mức cao từ 30 đến 38 độ C. Các khu vực còn lại dao động nhiệt độ từ 15 đến 30 độ C.

Cơn bão số 5 đổ bộ vào đất liền trong khoảng thời gian từ 20/10-21/10/2023 nhiệt độ bề mặt đất có sự tăng lên ở cả 2 miền Bắc và Nam. Nhiệt độ có sự biến đổi không giống như những cơn bão trước, nhiệt độ cao (35 độ C) chủ yếu tập trung ở TP.HCM, Hà Nội và ven biển các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An. Các tỉnh miền Trung và miền núi phía Bắc nhiệt độ duy trì ở mức dưới 30 độ C.

Từ bản đồ trên cho thấy, phần lớn diện tích Việt Nam thuộc vùng có nhiệt độ cao. Nhiệt độ duy trì ở mức từ 30 đến 39 độ C tập trung chủ yếu ở vùng Tây Nguyên  và Nam Bộ, đây là những khu vực có nền nhiệt độ trung bình năm tương đối cao đặc biệt là Tây Nguyên và phần ven biển Nam Trung Bộ là những vùng có nhiệt độ cao nhất lên đến 39 độ C. Trong khí đó các tỉnh miển Bắc lại duy trì mức nhiệt độ thấp hơn chủ yếu là dưới 30 độ C, đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc có nhiệt độ bề mặt tương đối thấp chỉ ở mức 15 độ C.

Ảnh được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm ảnh MODIS nhiệt độ bề mặt đất và bề mặt biển chu kỳ quan sát 8 ngày/lần, độ phân giải không gian 1 km (MODIS/Terra Land Surface Temperature/Emissivity 8-Day L3 Global 1km SIN Grid V005 – MOD11A2) và ảnh MODIS phản xạ bề mặt, chu kỳ quan sát 8 ngày/lần, độ phân giải không gian 250m (MODIS/Terra Surface Reflectance 8-Day L3 Global 250m SIN Grid V005 – MOD09Q1). Tất cả được thu thập từ vệ tinh quan trắc Trái Đất của NASA (website: https://wist.echo.nasa.gov, thời gian truy cập từ tháng 1 năm 2023 đến tháng 10 năm 2023).