1 1. Tên luận án: “Nghiên cứu phân bổ hợp lý nguồn nước mặt cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn”.
– Ngành: Thủy văn học
– Mã số: 9440224
2. Nghiên cứu sinh: Thân Văn Đón
Người hướng dẫn: PGS.TS Lã Văn Chú, TS. Tống Ngọc Thanh
Cơ sở đào tạo: Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu
3. Giới thiệu về luận án:
Nước là một nguồn tài nguyên vô cùng quan trọng, cần thiết cho sự sống, sức khoẻ của con người và là một phần quan trọng của hệ sinh thái. Ở hầu hết các vùng trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, việc cấp nước đang trở nên ngày càng khó khăn, dẫn đến một loạt các thách thức liên quan nảy sinh từ cuối thể kỷ 20 và đã dẫn đến cuộc cách mạng quan trọng trong lập quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông, trong đó có phân bổ nguồn nước. Hiện nay, lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn đang chịu áp lực về nguồn nước rất nghiêm trọng vào mùa khô. Đồng thời, sự phát triển các nhà máy thủy điện với mật độ dày trên thượng nguồn đã phát sinh nhiều tiêu cực đến môi trường, sinh thái và sinh kế của cộng đồng dân cư và gây mâu thuẫn trong sử dụng nguồn nước với các ngành dùng nước như nông nghiệp, công nghiệp, nước cho sinh hoạt và môi trường, việc này, đã nảy sinh trong thời gian qua và chưa được giải quyết thỏa đáng.
Trong bối cảnh đó, việc phân bổ nguồn nước cho các nhu cầu nước khác nhau cần phải được thực hiện một cách công bằng, hợp lý thông qua các quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông, các quy trình vận hành liên hồ chứa về mùa lũ, mùa cạn. Tuy nhiên, để xác định được thứ tự ưu tiên và tỷ lệ phân bổ nguồn nước cho từng mục đích sử dụng nước cần phải có cơ sở lý luận và thực tiễn xác đáng về các nguyên tắc ưu tiên cấp nước, phương pháp, cơ chế phân bổ nguồn nước trong trường hợp xảy ra hạn hán, thiếu nước. Để giải quyết vấn đề này, nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài luận án “Nghiên cứu phân bổ hợp lý nguồn nước mặt cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn”.
Mục tiêu của luận án: Xây dựng được cơ sở khoa học và dựa trên quy định pháp lý hiện hành để thực hiện phân bổ nguồn nước mặt hợp lý giữa các vùng, các đối tượng sử dụng nước ở lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn; Đề xuất được phương án phân bổ nguồn nước mặt hợp lý và giải pháp, cơ chế sử dụng, quản lý, khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên nước mặt ở lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn.
Kết quả đạt được: Luận án đã trình bày một cách hệ thống các quan điểm, nguyên tắc, tiêu chí, phương pháp, kỹ thuật phân bổ nguồn nước từ đó đề xuất sơ đồ quá trình phân bổ nguồn nước cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn theo hướng tiếp cận với xu thế hiện đại trong quản lý nguồn nước và phân bổ nguồn nước trên thế giới, đồng thời phù hợp với quan điểm quản lý, chính sách và các quy định hiện hành về phân bổ nguồn nước của tỉnh Quảng Nam và Thành phố Đà Nẵng, cũng như ở trong nước. Để thực hiện phân bổ nguồn nước mặt hợp lý theo không gian và thời gian cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn, Luận án đã xác định được cơ chế theo hướng dựa trên khả năng đáp ứng của nguồn nước mặt và quản lý được cung cầu. Sử dụng bộ công cụ công nghệ cao MIKE-NAM, WEAP để thực hiện bài toán phân bổ nguồn nước mặt theo hiện trạng và tương lai trên cơ sở thứ tự ưu tiên sử dụng nước. Luận án lựa chọn cách tiếp cận phân tích hệ thống, kết hợp với công cụ mô phỏng, phân tích tổng hợp, từ đó lựa chọn phương án PBNNM hợp lý cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn trên cơ sở nguồn nước, thứ tự ưu tiên, tỷ lệ phân bổ cho các hộ dùng nước. Kết quả nghiên cứu của Luận án hoàn toàn có thể áp dụng phục vụ trực tiếp cho công tác quản lý và phân bổ nguồn nước mặt cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn, cũng như áp dụng cho các lưu vực sông khác có điều kiện tương tự, nhằm tăng cường chất lượng công tác lập quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông liên tỉnh, nguồn nước liên tỉnh, làm cơ sở quản lý, định hướng khai thác sử dụng hợp lý và phát triển bền vững nguồn nước các lưu vực sông.
4. Liệt kê những đóng góp mới của luận án:
Phân tích đánh giá để làm rõ hơn tính đặc thù của lưu vực, tài nguyên nước mặt, lượng nước có thể phân bổ cho khai thác, sử dụng và các vấn đề tác động đến diễn biến dòng chảy trong hệ thống sông Vu Gia – Thu Bồn;
Đề xuất được phương án, giải pháp, cơ chế phân bổ nguồn nước mặt hợp lý cho lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn trên cơ sở lượng nước có thể phân bổ, thứ tự ưu tiên và tỷ lệ phân bổ.